Το επικίνδυνο παιχνίδι του Ιανού

                                             

 Ο Ιανός, εκείνος ο διπρόσωπος θεός των Ρωμαίων αποτελεί ίσως τον ευστοχότερο συμβολισμό της συμπεριφοράς των προσώπων  που πρωταγωνιστούν από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα στην πολιτική ζωή του τόπου.Δεν πρόκειται για τη συνήθη μομφή  περί διπροσωπίας και απάτης που  αποδίδεται πλέον συστηματικά από τον ελληνικό λαό στα πολιτικά πρόσωπα αλλά για μια προσπάθεια ερμηνείας των σχέσεων των Ελλήνων πολιτικών με τους δημοκρατικούς και συναταγματικούς  θεσμούς όπως αυτοί διαμορφώθηκαν (από τους ίδιους τους πολιτικούς ) από τη μεταπολίτευση και μετά .Όπως πανθομολογείται βρισκόμαστε ενώπιον μιας κρίσης που εκτός από οικονομική και κοινωνική είναι "βαθιά πολιτική" κατά τα κλισέ που τείνουν να καθιερωθούν και συχνά κλείνουν ως επωδός μια κουβέντα ανάμεσα σε πρόσωπα του δημόσιου βίου που είναι μάλλον απρόθυμα για διάφορους λόγους να εισχωρήσουν στο υπόστρωμα του πολιτικου προβλήματος.

Μια προσπάθεια ερμηνείας της κρίσης των θεσμών και του πολιτικού συστήματος είναι ακριβώς το επικινδυνο παιχνίδι του Ιανού, στο οποίο πληθώρα Ελλήνων πολιτικών επιδόθηκε με ζέση.Και εξηγούμαι: το ήθος που καλλιεργήθηκε στους πρωταγωνιστές της πολιτικής μας ζωής,συνοψίζεται στη πάση θυσία αποφυγή του πολιτικού κόστους (που ανάγεται πια σε πολιτική αυταξία) και στην απεμπόλιση/μετακύλιση των πολιτικών ευθυνών.Έτσι στήθκε το σκηνικό του επικίνδυνου παιχνιδιου, πολιτικοι ακροβάτες που με τη συμπεριφορά τους συνέθεταν τα δύο -εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους-πρόσωπα του Ιανού: άλλοτε φρόντιζαν να "χαθούν" μέσα στην ανωνυμία των απροσωπόληπτων θεσμών προκειμένου να συγκαλύψουν αμαρτωλές ιστορίες τους "παίζοντας"  εντέχνως ή και  εντελώς άτεχνα με το Νόμο Περί Ευθύνης Υπουργών, την βουλευτική ασυλία, τα τμήματα διακοπών της Βουλής ακόμη και με τον Εκλογικό Νόμο και άλλοτε προκειμένου να συγκρατήσουν την ανακύκλωση της εξουσίας εντός κομματικών στεγανών κατακεραύνωναν (και κατακεραυνώνουν)  κάθε κριτική για τις ακολουθούμενες πολιτικές στοχοποιώντας την ως κινδύνο για τους θεσμούς και την δημοκρατία ή την ίδια την ύπαρξη της χώρας.Αναφωνούσαν έτσι σε μια "δημοκρατική" παραλλαγή, ένα γεμάτο έπαρση "L etat c est nous" ("το κράτος είμαστε εμείς"). Κάτω από αυτό το πρίσμα οι εύλογες αντιδράσεις των Ελλήνων την 28η Οκτωβρίου αποτέλεσαν μια δίκαιη κατακραυγή ή μια φαυλεπίφαυλη  ύβρη απέναντι σε θεσμούς ;

Καθώς δε ο θεός Ιανός αποτελεί τον θεό των ενάρξεων και των μεταβάσεων ( η μορφή του συχνά κοσμούσε πόρτες και γέφυρες ) μένει να δούμε αν σε αυτή τη μετάβαση από τον κόσμο του είναι σε πολιτκό , κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο στον κόσμο του γίγνεσθαι οι πολιτκοί  μας θα αποφασίσουν να αποκτήσουν ένα και μοναδικό πρόσωπο , το δικό τους , πράγμα που συνεπάγεται ευθύνες και κόστος. Αν όμως συνεχίσουν το επικίνδυνο παιχνίδι του Ιανού τότε κανείς δεν εγγυαται πως το τεράστιο "αποθεματικό" καλής πίστης το οποίο διαθέτει σε σχέση με το θυμοειδές ενός λαού μια φιλελεύθερη δημοκρατία   και από το οποίο αντλεί τη νομιμοποίηση της σύμφωνα με τον Francis Fukuyama ,δεν θα εξαντληθεί για τον ελληνικό λαό που παρακολουθεί το  μόρφωμα της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας πηδαλιουχούμενο από τους Έλληνες πολιτκούς να εξαντλεί τον ίδιο του τον εαυτό  .

O Ezra Pound για την οικονομία...(μέρος Β')

        ''H Αμερική και οι αιτίες του β' παγκοσμίου πολέμου"

Στο έργο αυτό ο Ezra Pound επιχειρεί να καταδείξει πώς ο β' παγκόσμιος πόλεμος δεν είναι παρά η βίαιη σύγκρουση δύο διαμετρικά αντίθετων κοσμοαντιλήψεων με ιδιαίτερα οξυμένες διαφορές ως προς τα οικονομικά συστήματα που οι κοσμοθεωρίες αυτές εκπροσωπούν.Κατά την ιδεαλιστική ομολογουμένως προσέγγιση του Αμερικανού ποιητή ο β΄παγκόσμιος πόλεμος υπακούει στο διαχρονικό μοτίβο του "επίγειου πολέμου ανάμεσα στους κυρίαρχους του χρήματος και σε οποιονδήποτε πραγματοποιεί μια τίμια , καθημερινή εργασία με το μυαλό ή το πνεύμα του".Πρόκειται με άλλα λόγια για τη σύγκρουση ανάμεσα στο πράγματι παραγωγικό κομμάτι μιας κοινωνίας και στην επίπλαστη οικονομική δραστηριότητα των τοκογλύφων , ανάμεσα στο κοπιώδες έργο κάθε τίμιου εργαζόμενου και τα τραπεζικά τεχνάσματα.

 Ο Pound στηλιτεύει "την ηθική των νομάδων" (εννοώντας ως νομάδες τους τοκογλύφους πάσης φύσεως) που "δεν υπερβαίνει το επίπεδο της διάκρισης ανάμεσα στα πρόβατα του ενός και του άλλου".Μόνον η ''καλλιέργεια της γης" δηλαδή η πραγματική οικονομική δραστηριότητα είναι ικανή να οικοδομήσει αξιόλογους πολιτισμούς ("Δεν γίνεται Πιέδρο Λομπάρδο/ούτε κρασί με την τοκογλυφία./Ντούτσιο δεν γίνεται ούτε Πιερ ντελάΦρανσέσκα/και Χουάν Μπελίν και Λα Καλούνια/ζωγραφιστή με την τοκογλυφία./Αντζέλικο δεν γίνεται, δεν γίνεται Αμπρότζιο Πρέντις,/ούτε εκκλησία πέτρινη,/κι απάνω από την πύλη σμιλεμένο: Αγαπάτε Αλλήλους." θα γράψει στο CantoLXV)

                        ''Στον τοκογλύφο" του Edgar Bundy       
                                            

 Στη συνέχεια προχωρεί σε μια ανάλυση των θέσεων του περί της τοκογλυφίας με αναφορές στους αρχαίους κλασικούς (ο Πλάτων,ο Αριστοτέλης , ο Πλούταρχος καθώς και ο Κικέρων και ο Κάτων αντιτάχθηκαν στην τοκογλυφία) ενώ θίγει τις ιδιωτικές απαρχές του τραπεζικού συστήματος καταδεικνύοντας πως αυτό έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με την οικονομική πρόοδο και ευημερία της κοινωνίας που αναπτύσσει τους δικούς της μηχανισμούς οικονομικής ανάπτυξης (βασισμένους στην παραγωγικότητα) παραγκωνίζοντας την τοκογλυφική δραστηριότητα.

Προς επίρρωσιν των θέσεων του αυτών ο Pound μιλά για την "αφθονία" άλλως για την "παραγωγική ικανότητα της φύσης σε συνδυασμό με την υπευθυνότητα ενός ολόκληρου λαού" που πρέπει να αποτελεί την στέρεη βάση ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος  ενώ παραθέτει το παράδειγμα των Κουακέρων της Πενσιλβανίας προκειμένου να αποδείξει την δυνατότητα εφαρμογής των εκτιθέμενων αντιλήψεων για την οικονομία.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Ezra Pound oι Κουακέροι δημιούργησαν ανταγωνισμό για το κοινό καλό της περιοχής της Πενσιλβανίας (pro bono publico pensylvanico) ενεργώντας ως εξής: δάνεισαν τα χαρτονομίσματα τους σε αγρότες προκειμένου να ανακτήσουν οι τελευταίοι την γη τους.Το δάνειο ανερχόταν μέχρι ποσού ίσου με την ημίσεια αξία της γης και εξόφληση του χρέους απαιτούνταν σε δέκα ετήσιες δόσεις.Τέτοιες όμως χρήσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος ,κοινωνικά ωφέλιμες και άλλες παρόμοιες οδήγησαν κατά τον ποιητή στην απαγόρευση εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας του ευεργετικού αυτού ανταγωνισμού (1750).Το μέτρο αυτό άλλωστε σε συνδυασμό με την απαγόρευση έκδοσης χαρτονομίσματος από την αποικία της Αμερικής (μέτρα στα οποία κατά τον Pound ήταν καταλυτική η παραίνεση της Bank of England,ιδιωτικής τράπεζας και υπεύθυνης για τη νομισματική πολιτική της Αγγλίας,ιδρυθείσας το 1694) υπήρξαν από τα σοβαρότερα αίτια που πυροδότησαν το "φιτίλι" της Αμερικανικής Επανάστασης και του αγώνα για ανεξαρτησία.
Ωστόσο ο Αμερικανός λόγιος αναφερόμενος στην Αμερικάνικη Επανάσταση θα  καταλήξει στο πεσιμιστικό συμπέρασμα πως : "κάθε επανάσταση τελικά προδίδεται" αφού και για την Αμερικανική Επανάσταση η προδοσία ήταν η άφευκτη μοίρα της. Έτσι παρότι οι ΗΠΑ κατάφεραν να αποτινάξουν τη μονοπωλιακή καταδυνάστευση ενός σκληρού και ετεροκαθοριζόμενου απο ξένα συμφέροντα , οικονομικού συτήματος έπεσαν θύμα, στη συνέχεια, εγχώριων οικονομικών συμφερόντων που υποδαύλισαν την εμφυλιακή σύγκρουση μεταξυ Βορείων και Νοτίων (ο Pound τάσσεται υπερ του μη συγκεντρωτικού οικονομικού συστήματος των Νοτίων). Λίγοι μπόρεσαν σύμφωνα με τον ποιητή να διεισδύσουν σε αυτή τη θλιβερή πραγματικότητα και να αντιταχθούν στα αδίστακτα συμφέροντα .Ανάμεσα τους ,ο Thomas Jefferson που εξιδανίκευσε τον αγρότη-πολίτη και αντιτάχθηκε στα μεγάλα αστικά κέντρα και το χρηματιστικό κεφάλαιο,ο James Madison,οι Andrew Jackson και Martin Van Buren (αμφότεροι Πρόεδροι των ΗΠΑ) άλλα και ο δολοφονηθείς Abraham Lincoln ο τελευταίος ''φωτισμένος" Πρόεδρος των ΗΠΑ σύμφωνα με τον Εzra Pound.

      "Φαίνεται οτι δεν θα καταφέρουμε ποτέ να τερματίσουμε αυτό το επαίσχυντο                                   και καταστροφικό σύστημα..το οποίο ευνοεί ορισμένα μόνο άτομα"
                        Abraham Lincoln (1809-1865),16oς Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Συμπερασματικά θα λέγαμε πως ο Pound μέσα από την ιστορική του ανδρομή στην Αμερικάνικη Ιστορία αποσκοπεί σε έναν παραλληλισμό ανάμεσα στα όσα εκθέτει και στον πόλεμο που εξελίσσεται (β' παγκόσμιος) χωρίς να καταλήγει ο ίδιος σε συμπεράσματα αλλά καθοδηγώντας τον αναγνώστη με τρόπο έντεχνο στο αυτονόητο, για τον ίδιο, δηλαδή στην καταδίκη ενός συστήματος που παραχωρεί στα ιδιωτικά, κερδοσκοπικά συμφέροντα την έκδοση και τον έλεγχο του νομίσματος τοποθετώντας τα έθνη στο κέντρο ενός φαύλου και ατέρμονου κύκλου χρεών.Ο ποιητής παραθέτει τα λόγια του  Thaddeus Pound (μέλους του Κονγκρέσου και παππού του Ezra Pound), σύμφωνα με τον οποίο θα ήταν "ευχής έργον" να διατηρηθεί τμήμα του εθνικού χρέους που δεν αποφέρει τόκους στην κυκλοφορία ως νόμισμα.

Η προηγούμενη θέση συνοψίζει με τρόπο άρτιο , την οπτική του Pound για την οικονομία.Είναι δε χαρακτηριστικό πως ψύγματα ή και ατόφια σημεία των πιο πάνω απόψεων του ποιητή συνάνταμε στις μέρες μας από τις προειδοποιήσεις των οικονομολόγων για στροφή στην πραγματική οικονομία και αποφυγή των "τοξικών" προιόντων (αποτέλεσμα ενός άκρατου καπιταλισμού) μέχρι τους προβληματισμούς που θέτουν τα ντοκιμαντέρ του Michael Moore (βλέπε "Capitalism: a love story") και  το Zeitgeist.θα πρέπει δε να αναφερθεί πως και στη χώρα μας με την καταστροφική πραγματικότητα που βιώνουμε θα πρέπει να εξετάσουμε με περισυλλογή απόψεις όπως αυτές του Pound για την προστασία του οξυδερκή εμπόρου/εργαζόμενου/αγρότη , που κερδίζει με την επιχειρηματικότητα, το πνεύμα  και τον κόπο του την ζωή , άλλωστε αυτός και όχι η κερδοσκοπία-τοκογλυφία, υπήρξε διαχρονικά ένας από τους κυριότερους δημιουργικούς πυρήνες του λαού μας. 

                                               

Ο Ezra Pound για την οικονομία ...(μέρος Α΄)

                                                      

 Ezra Pound (1885-1972), η εμβληματική μορφή της ποίησης του 20ου αιώνα , ο δημιουργός που άλλαξε τον ρου της ποίησης  , της αμερικανικής και της παγκόσμιας επηρεάζοντας καταλυτικά τον μοντερνισμό και τον βορτικισμό  αλλά και  το πολιτικό ον  που δίχασε με την  επιλογή του να στρατεύσει την προσωπικότητα και την δημιουργία του κάτω από τη σημαία του φασισμού.Μια επιλογή (όχι χωρίς μαρτυρικό αντίτιμο -βλέπε τoν δωδεκαετή εγκλεισμό του στο ίδρυμα για παράφρονες εγκληματίες St.Elizabeth ) πού δεν σήμαινε συμφεροντολογικό υπολογισμό ή δουλική υποχώρηση προσωπικών απόψεων του ποιητή στο διαμορφωμένο φασιστικό, ιδεολογικό πλέγμα αλλά μάλλον μια σύμπλευση ιδεών -άλλωστε δεν μπορεί να συμβεί διαφορετικά με προσωπικότητες τέτοιου διαμετρήματος έστω και αν δικαίως ή αδίκως βρίσκονται υπό αμφισβήτηση.

Ως ακούραστος μελετητής των αρχαίων κλασικών Ελλήνων και Λατίνων , ευρυμαθής και ιστοριοδίφης εντριφούσε στη γνώση με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε άποψη του να σχηματοποιείται και να εκφέρεται  μόνον κατόπιν επίμονης αναζήτησης και ενδελεχούς εξέτασης των ερεισμάτων της .Δεν επρόκειτο επ ουδενί για αβασάνιστη εκφορά μιας πρόσκαιρης ή θνησιγενούς αντίληψης των πραγμάτων αλλά μια οπτική  πού όπως και η ποίηση που επιθυμούσε να δημιουργήσει "θα θυμίζει γρανίτη στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ,η ισχύς της θα έγκειται στην αλήθεια της , στην ερμηνευτική της δύναμη..'' (Pound, Ezra, Literary Essays, ed.T.S. Eliot)

                                     

                                "Ανάσαινε γράμματα,έτρωγε γράμματα,

                                                    ονειρευόταν γράμματα"  Γουίνταμ Λούις

                                                    για τον Ezra Pound.

Στα πλαίσια αυτά και με δεδομένο τον κοινωνικό προβληματισμό του, ο Ezra Pound από το 1931 περίπου ξεκινά την "προσωπική ,οικονομική του έρευνα" (σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις σε βάρος της ποιητικής δημιουργίας του)  το απόσταγμα της οποίας συναντάμε συμπυκνωμένο σε κείμενα προπαγανδιστικού χαρακτήρα τα οποία εκφωνούσε ο ποιητής από τον φασιστικό ραδιοφωνικό σταθμό, από το 1940 σε μια προσπάθεια να μεταπείσει τους συμπατριώτες του, Αμερικανούς για τις προοπτικές του φασιστικού ιδεώδους.

Βέβαια θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πως παρότι προπαγανδιστικά,τα κείμενα αυτά απέχουν πολύ από το περιεχόμενο εύπεπτης μπροσούρας και από κλισέ τσιτάτα.Είναι θα λέγαμε το προϊόν μιας αναλυτικής και ευρείας σκέψης που δεν θα καταρρεύσει εύκολα ενώπιον κλασικών επιχειρημάτων "του συρμού".

  Ένα από αυτά τα κείμενα , με ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι και το ''Η Αμερική και οι αιτίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου " (τίτλος πρωτοτύπου : "L' America , Roosevelt e le cause dellaguerra presente") που κυκλοφορεί μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα  από τις εκδόσεις Περίπλους-Διονύσης Βίτσος  και με τα πλούσια και εύστοχα ερμηνευτικά σχόλια του Ιωάννη Κωτούλα.Πρόκειται για ολιγοσέλιδο πόνημα που εκδόθηκε στην ιταλική γλώσσα , σε διατεταγμένη υπηρεσία του φασιστικού καθεστώτος του Σαλό. Παρά τη  μικρή του έκταση καταφέρνει να παρουσιάσει την συστηματοποιημένη -προσωπική πάντως- οικονομική οπτική του Pound και αν κανείς ξεπεράσει (εφόσον το επιθυμεί) τους σκοπούς που υπηρέτησε το εξεταζόμενο κείμενο θα συναντήσει εναν διαχρονικό προβληματισμό που θίγει με τρόπο καυστικό την ανθρωποβόρα  οικονομική  πραγματικότητα την οποία  βιώνουμε και σήμερα, ιδιαίτερα δε στην πατρίδα  μας.

 

K. Καραμανλής :O Bούδας μετέωρος ανάμεσα στον Σουν Τζου και το Μακιαβέλι

                                                                                                                            

 Μέσα στο σκηνικό κοινωνικής αποτελμάτωσης και γενικής κατάρρευσης που βιώνουμε κάθε ημέρα προκαλούν εντύπωση οι  προσπάθειες που κάνουν ορισμένα  Μ.Μ.Ε (κυρίως εφημερίδες) να κρατήσουν ζωντανό τον μύθο του ''μαρμαρωμένου πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή".Είναι σαφές πως το όλο κλίμα που δημιουργούν τα μέσα αυτά τροφοδοτείται από "διαρροές" του "άμεσου περιβάλλοντος" του κ. Καραμανλή (άλλο αν αυτό το "άμεσο περιβάλλον" μετατρέπεται κάποτε σε μια μασκαράτα αυλοκολάκων που αποκόπτουν την επικοινωνία με την κοινωνική πραγματικότητα).

'Ετσι λοιπόν σύμφωνα με τις "διαρροές" δεν θα πρέπει να έχουμε για τον κ. Καραμανλή την εικόνα του "ξωμάχου" που στην ουσία ιδιωτεύει λουφάζοντας στα πίσω ,σκοτεινά έδρανα της βουλής αλλά ενός πολιτικού που από το παράθυρο του αφουγκράζεται την κοινωνία (η οποία μάλλον βαρυγκομά),μελετά τα προβλήματα,συναντά επιλεγμένα άτομα και εξετάζει τις επιλογές του .Μήπως όμως στην πραγματικότητα ο πρώην πρωθυπουργός δεν κάνει τίποτα άλλο παρά συνεχίζει στην ίδια γραμμή πλεύσης που είχε πάντοτε ;

Εξηγούμαι : η ζέση με την οποία έντυπα και άλλα μέσα προβάλλουν σενάρια  εκ νέου δραστηριοποίησης του κυρίου Καραμανλή με οδηγούν στη μελαγχολική υπόθεση ,ότι ο πρώην πρωθυπουργός βρίσκεται στην ίδια κατάσταση αναποφασιστικότητας που βίωνε και ως αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος .Και αν ως πρωθυπουργός ο κύριος Καραμανλής είχε να αντιμετωπίσει τα αντικειμενικά προβλήματα της εύθραυστης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και των ανταρσιών ,ακόμα και απειλές κατά της ζωής του ,τώρα τι είναι αυτό που τον συγκρατεί από το να λάβει μια θέση ευθύνης απέναντι στο λαό,στην πλέον κρίσιμη στιγμή για τον τόπο από την μεταπολίτευση και μετά ;

Προφανώς ο ''Βούδας" (ως είθισται να αποκαλείται πλέον ο πρώην πρωθυπουργός λόγω της σιωπηρής στάσης του) και το "περιβάλλον" του βρίσκονται ενώπιον δύο στρατηγικών επιλογών που συνοψίζονται από τη μία πλευρά στην περίφημη ρήση του Σουν Τζου που στην ''Τέχνη του Πολέμου'' του ,συμβουλεύει τον πολεμιστή λέγοντας του πως κάποιες φορές είναι καλύτερα να κάθεται άπραγος στην όχθη του ποταμού για να δει τον αντίπαλο του να περνά νεκρός από μπροστά του, με ένα βέλος καρφωμένο στην πλάτη του και από την άλλη πλευρά στην απέχθεια του Μακιαβέλι απέναντι στον αδρανή ηγεμόνα και την προτροπή για άμεση δράση και εκμετάλλευση του momentum.

Ίσως πάλι αυτή η σκέψη να είναι πολύπλοκη και απομακρυσμένη από αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα  .Από την άλλη  αν όντως υπάρχει ένας τέτοιος προβληματισμός από πλευράς του κ. Καραμανλή είναι τουλάχιστον ένα στοιχείο θετικό όσον αφορά τις προθέσεις του ,ωστόσο έχουμε προ πολλού ξεπεράσει την εποχή που οι προθέσεις αρκούσαν για την ανάδειξη ενός πολιτικού προσώπου και μαζί με αυτή ίσως δια πυρός και σιδήρου ξεπεράσει ο λαός εκείνο το στάδιο πολιτικής ανωριμότητας που οδηγούσε σε μία άνευ πραγματικού αντικρίσματος προσωπολατρεία (λόγω  ρητορικής ικανότητας,πελατειακών σχέσεων  ή ενός επιμελημένου προφίλ και μόνο) και τη σύμφυτη της οικογενειοκρατία.

Σε κάθε περίπτωση στις κρίσιμες στιγμές που βιώνουμε δεν θα αρκούσαν πια οι εξαγγελίες για "νταβατζήδες" όπως άλλοτε. Οι εποχές δεν απαιτούν τίποτα λιγότερο από προτάσεις ουσιώδεις και ρεαλιστικές, από πράξεις πολιτικού θάρρους (και όχι θράσους).

Νομίζω ότι κρίσιμο είναι ακόμα να αναφερθεί και το σενάριο περί ιδρύσεως ενός νέου κόμματος. Το σενάριο αυτό προφανώς εμπνέεται από την αντίστοιχη κίνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή (του "πρεσβύτερου") ο οποίος την ημέρα μετά την "Αποκάλυψη" της μεταπολίτευσης και επιστρέφοντας από την αυτοεξορία του ίδρυσε τη Νέα Δημοκρατία (1974) διαλύοντας την ΕΡΕ χωρίς μάλιστα να ειδοποιήσει τον επί 11 χρόνια πρόεδρο της Παναγιώτη Κανελλόπουλο, μια μεγάλη προσωπικότητα της πολιτικής και των γραμμάτων. Ο ίδιος ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος θα καταθέσει στο βιογραφικό βιβλίο ''Η Ζωή μου'':

"Μια μέρα βλέπω στις εφημερίδες ότι ίδρυσε (ο Κ. Καραμανλής)  τη Νέα Δημοκρατία.Εγώ ήμουν αρχηγός της ΕΡΕ.Και ήμουνα 11 χρόνια αρχηγός της.Κανένας δεν μου είπε ότι η ΕΡΕ πρόκειται να διαλυθεί και να ιδρυθεί ένα άλλο κόμμα , το οποίο θα ονομαζόταν  Νέα Δημοκρατία"

        (Π. Κανελλόπουλος και Κ.Καραμανλής)    

Σε περίπτωση λοιπόν που η ιστορία επαναλαμβανόταν "την ημέρα μετά την καταστροφή", ο κ.Σαμαράς θα βρισκόταν ,μάλλον στη δυσάρεστη θέση του Π.Κανελλόπουλου,τόσο όμως ο πρώτος όσο και ο δεύτερος  (χωρίς περαιτέρω να συγκρίνω τα πολιτικά τους διαμετρήματα) αν μη τι άλλο έφεραν το βάρος των πολιτικών τους επιλογών σε καιρούς δύσκολους και δεν εμφάνισαν τις "τάσεις αναχωρητισμoύ" της οικογένειας Καραμανλή.Άλλωστε σε μια εποχή που οι αναφορές στο "Γουδί" και στους "Εξ" πληθαίνουν θα ήταν προτιμότερο πριν την εφαρμογή του όποιου προσωπικού σχεδίου, οοιοσδήποτε πολιτικός διαδραμάτισε έναν ρόλο τόσο βασικό για να φτάσουμε στη σημερινή σηπεδώνα να διαχωρίσει με ειλικρίνεια της ευθύνες του.Και αν η προτροπή αυτή φαντάζει σήμερα αφελής  ίσως να αποδειχθεί στο μέλλον λύση σωτήρια για αυτούς που αφορά .

Σε τελική ανάλυση το μοναδικό δεδομένο είναι η πολιτική αδράνεια του πρώην πρωθυπουργού,ο οποίος -όποια και αν είναι τα μελλοντικά του σχέδια- πρέπει να έχει υπόψη του πέραν των πεπραγμένων του Κ. Καραμανλή του ''πρεσβύτερου" και τη ρήση του τελευταίου : "Η πολιτική δεν είναι ποίηση να μπορείς να την κάμεις μακριά από τον κόσμο.." 
Ίσως ότι θα συνόψιζε καλύτερα την πολιτική σταδιοδρομία του Κ. Καραμανλή και αρκετών άλλων πολιτικών του σήμερα όπως και την αμφίθυμη,επαμφοτερίζουσα στάση του ελληνικού λαού απέναντι τους είναι οι στίχοι του Διονύση Σαββόπουλου : 

                                                      

Άγγελος εξάγγελος μας ήρθε από μακριά
γερμένος πάνω σ' ένα δεκανίκι
δεν ήξερε καθόλου μα καθόλου να μιλά
και είχε γλώσσα μόνο για να γλείφει

Τα νέα που μας έφερε ήταν όλα μια ψευτιά
μα ακούγονταν ευχάριστα στ' αυτί μας
γιατί έμοιαζε μ' αλήθεια η κάθε του ψευτιά
κι ακούγοντάς τον ησύχαζε η ψυχή μας

Έστησε το κρεβάτι του πίσω απ' την αγορά
κι έλεγε καλαμπούρια στην ταβέρνα
μπαινόβγαινε κεφάτος στα κουρεία και στα λουτρά
και χάζευε τα ψάρια μες στη στέρνα

Και πέρασε ο χειμώνας κι ήρθε η καλοκαιριά
κι ύστερα πάλι ξανάρθανε τα κρύα
ώσπου κάποιο βραδάκι βρε τι του 'ρθε ξαφνικά
κι άρχισε να φωνάζει με μανία

Τα πόδια μου καήκανε σ' αυτή την ερημιά
η νύχτα εναλλάσσεται με νύχτα

μα απέχουνε πολύ απ' την αλήθεια

Αμέσως καταλάβαμε τι πήγαινε να πει
και του 'παμε να φύγει μουδιασμένα
αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει
καλύτερα να μην μας πει κανένα

 

Ποιός θυμάται τον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο ;/ο ξεχασμένος Έλληνας "Χέγκελ "

                                                         

Πριν λίγα χρόνια ,όταν κατοικούσα στη Θεσσαλονίκη όντας φοιτητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου  διασταυρώθηκα με το ομολογουμένως ιδιαίτερο και κατά κάποιο τρόπο μυστηριώδες,αρχαιοπρεπές ονοματεπώνυμο "Αβροτέλης Ελευθερόπουλος".Ήταν στα πλαίσια μιας κοινωνιολογικής μελέτης που η αναφορά στο όνομα αυτό μου κέντρισε την προσοχή ,θέλησα να μάθω περισσότερα για αυτόν και βρήκα μόνο λίγα αλλά σπουδαία   ,οι έστω και λίγες όμως επιγραμματικά διατυπωμένες πληροφορίες είναι ικανές να φωτίσουν το περίγραμμα ενός σημαντικότατου Έλληνα επιστήμονα και μιας  ηθικής που μοιάζει τόσο μακρινή και ξένη σε σχέση με την υστερία για υστεροφημία  που διακατέχει δυστυχώς πολλούς από τους "ταγούς" της ελληνικής ακαδημαϊκής ζωής (ειδικά στους τομείς των κοινωνικών  επιστημών).

 Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος  γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα το 1873 ,στην Κωνσταντινούπολη. Φοίτησε στη Μεγάλη Του Γένους Σχολή ενώ σε μικρή ηλικία υπέστη μεγάλα δεινά όπως ο θάνατος και των δύο γονέων του αλλά και oι αναγκαστικές εκτοπίσεις από τους Τούρκους στην Καππαδοκία (άλλο ένα παράδειγμα "συνωστισμού"!).Οι σπουδές στη φιλοσοφία που ακολούθησαν στη Λειψία (1892-1896) ήταν η αρχή μιας λαμπρής επιστημονικής πορείας η οποία τον οδήγησε στην αναγόρευση του ως καθηγητή της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης (1914).Αυτή η περίοδος της διδασκαλίας του Ελευθερόπουλου στη Ζυρίχη είναι φαίνεται καταλυτική για την σφυρηλάτηση του κοινωνιολογικού του συστήματος που τον έκανε γνωστό στον ευρωπαϊκό επιστημονικό κόσμο και βρήκε πολέμιο του τον σοσιαλ-σοβινιστή Πλεχάνοφ.Στο ακροατήριο του στη Ζυρίχη (όταν ακόμα είχε τη θέση του υφηγητή  ,το 1903) συγκαταλέγονται "μαθητές" όπως ο Λένιν και ο Μουσολίνι ! 

Η διαπρεπής πορεία του" Έλληνα Χέγκελ" συνεχίστηκε στην Ελλάδα όπου και δίδαξε για οκτώ χρόνια περίπου (1930-1938) στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.Ο Ελευθερόπουλος υπήρξε ο πρώτος καθηγητής κοινωνιολογίας  στην Ελλάδα Πιο συγκεκριμένα η πρώτη έδρα κοινωνιολογίας στην Ελλάδα δημιουργήθηκε με την τεράστια επιστημονική συμβολή του στο τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και υπήρξε ο ίδιος ο πρώτος που δίδαξε σε αυτή .Το ακαδημαϊκό έτος 1937-1938 αναδείχτηκε σε πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου ,ένα επεισόδιο όμως με το μεταξικό καθεστώς οδήγησε στην απόλυση του.Το επεισόδιο παρατίθεται ως εξής :

"Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος έπρεπε να εκφωνήσει κατά τα καθιερωμένα τον πανηγυρικό της ημέρας στις 26 Οκτωβρίου που γιόρταζε η Θεσσαλονίκη την απελευθέρωσή της, παρουσία του βασιλιά Γεωργίου του Β΄. (…) Την παραμονή το βράδυ ο υπουργός – γενικός διοικητής Μακεδονίας, ο διαβόητος Γεώργιος Κυρίμης, έστειλε άνθρωπό του στον πρύτανη και του ζήτησε τον λόγο για να τον διαβάσει. Ο Ελευθερόπουλος έδωσε ένα αντίγραφο. Την άλλη μέρα το πρωί του το επέστρεψαν “διορθωμένο”! Ο Κυρίμης τον λογόκρινε! Έσβησε ό,τι δεν του άρεσε και πρόσθεσε τα δικά του. (…) Σε μια κατάμεστη αίθουσα τελετών -στην πρώτη σειρά ο Γεώργιος, πίσω η ακολουθία του, υπουργοί- και ο Κυρίμης -πρεσβευτές, πρόξενοι, οι αρχές της πόλεως, καθηγητές και άλλοι- ο Ελευθερόπουλος ανέβηκε στο βήμα και είπε: “Μεγαλειότατε, έχω εις χείρας μου δύο λόγους: Έναν του κυρίου Κυρίμη και έναν δικό μου. Ποιον θέλετε να σας αναγνώσω;” Αμήχανος για λίγο ο Γεώργιος απάντησε: “Μα φυσικά τον ιδικόν σας”. Άφησε παράμερα το λογοκριμένο αντίγραφο ο Ελευθερόπουλος και άρχισε να διαβάζει τον πανηγυρικό του. Όταν ανέφερε το όνομα του Βενιζέλου, εκφράζοντας την εθνική ευγνωμοσύνη για τη βαλκανική πολιτική του, ένας στρατηγός από το ακροατήριο φώναξε: “το κτήνος”! Ο Γεώργιος ιδιαιτέρως του είπε πως καλά έκανε που μνημόνευσε και τον Βενιζέλο. (…)  Οι καθηγητές του είπαν -ιδιαιτέρως βέβαια- πως έσωσε την τιμή και το γόητρο του πανεπιστημίου. (Στις 8/12/1937 ο Α. Ελευθερόπουλος παύθηκε από καθηγητής. Δεν επανήλθε στο πανεπιστήμιο)." 

(του Βίκτορα Νέτα  “ΠΩΣ Ο ΑΒΡ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΥΛΟΣ “ΕΣΩΣΕ” ΤΟ “ΓΟΗΤΡΟΝ” ΚΑΙ ΤΗΝ “ΤΙΜΗΝ” ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ” (Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 1/8/1993) από το βιβλίο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ “ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ (1926-1973)” Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS )

Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος πέθανε το 1963 στην Αθήνα.Το ερώτημα  όμως είναι ποιός πράγματι θυμάται τον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο; Ψάχνοντας στη βιβλιοθήκη της Νομικής του Αριστοτελείου ανακάλυψα πως δεν υπήρχε ούτε ένα αντίτυπο των έργων του ενώ στις υπόλοιπες σχολές φαινόταν να υπάρχει μόνο ένα έργο του και αυτό μη διαθέσιμο (βέβαια τέτοιες ελλείψεις δεν μας προβληματίζουν όταν οι σχολές είναι κλειστές  απαλλάσσονας μας  από αυτού του είδους τις αναζητήσεις)ενώ δύσκολα μάλλον θα βρεί κανείς το έργο του έστω και σε παλαιοβιβλιοπωλεία .Για δε τις σχολές κοινωνιολογίας στην Ελλάδα θα ήταν ουτοπικό να αναμένουμε έστω την παραμικρή αναφορά στον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο μέσα στη γενικότερη μαρξιστική και πάντως ξενομανή παραζάλη τους (άλλο είναι το ζήτημα του εκπεσμού και της απαξίωσης της κοινωνιολογικής επιστήμης στη χώρα μας).Ίσως να θυμόμασταν κάτι από τον Ελευθερόπουλο αν δεν είχε υπάρξει στη ζωή του «πραγματιστής και μονιστής» (Δ.Εμμ.Καλιτσουνάκης) υπερήφανος και ασυμβίβαστος ή αν είχε ακολουθήσει πολιτική σταδιοδρομία όπως οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου και Παναγιώτης Κανελλόπουλος (διαπρεπείς όχι μόνο ως πολιτικοί αλλά και ως κοινωνιολόγοι).  

O Aναρχικός Κύριος Οscar Wilde (Β΄)

                                                    

(συνέχεια από τα προηγούμενα)

Την επιρροή άλλωστε των Πλάτωνα και Αριστοτέλη τη διακρίνουμε εναργέστερα και στην κριτική που αρθρώνει ο Wilde για τα πολιτικά συστήματα με μέτρο το κατά πόσο είναι εφικτή σε αυτά η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, η Ατομικότητα.Έτσι ,κατά τον Wilde η Δημοκρατία δεν αποτελεί παρά καταπίεση του λαού για τον λαό,ενώ η Οχλοκρατία (έννοια που στον Πλάτωνα τη συναντάμε ως εναλλακτική της έννοιας της Δημοκρατίας) είναι η καταπίεση της μάζας απέναντι στους λίγους,στις μειοψηφίες .Από την άλλη πλευρά ο δεσποτισμός όπως και προανέφερα στη σκέψη του Wilde είναι άδικος ακόμα και απέναντι στον ίδιο τον δεσπότη.

Η Ατομικότητα του Wilde είναι τελικά η αρετή που θα μετασχηματίσει ποιοτικά την κοινωνία δημιουργώντας αυτόφωτα και κυρίως αυτόνομα όντα τόσο τέλεια και αξιοθαύμαστα που η ετερονομία απλά θα εκλείψει ως φαινόμενο αφού δεν θα υπάρχει ανάγκη σύνταξης της κοινωνίας πίσω από νόμους για την προστασία της από απειλητικές δυνάμεις ή αντικοινωνικά στοιχεία.Πρόκειτα για μια αρετή που εμπνέεται από την αρχαιοελληνική έννοια της αρμονίας για αυτό και ο Wilde θα φτάσει στο τέλος του έργου του στη διακήρυξη : "Η καινούρια  Ατομικότητα θα είναι η καινούρια Ελληνικότητα"  .Την Ατομικότητα όπως διαπιστώνει ρεαλιστικά ο Wilde στο βιβλίο του δεν την αρνούνται πλήρως οι παρούσες συνθήκες , ωστόσο μόνο λίγοι κατάφεραν να "κάνουν τέλειο αυτό που είχαν μέσα τους" ανάμεσα σ αυτούς , ο συγγραφέας κατατάσσει προσωπικότητες όπως ο Flaubert,o Λόρδος Βύρων,ο Shelley και ο Baudelaire.

                                              

                                                     

 Η Τέχνη

Ο Ιρλανδός συγγραφέας, που υπήρξε αδιαμφισβήτητα διαπρύσιος κήρυκας το δόγματος "Η Τέχνη για την Τέχνη'' δεν μπορεί παρά να δώσει στην Τέχνη εξέχουσα θέση στο σύστημα του,θεωρώντας τη ,την ύψιστη εκδήλωση του ολοκληρωμένου πνεύματος, αυτού που έφτασε στη "θέωση" της Ατομικότητας.Πρόκειται όμως για την Τέχνη που δεν προσπαθεί να γίνει αρεστή,να θέλξει ,την απαίσια για τον Ιρλανδό εστέτ, κοινή γνώμη που εκχυδαΐζει τα πάντα (άλλο ένα στοιχείο αναπόφευκτου ελιτισμού).Η Τέχνη στο έργο αυτό αντιπροσωπεύει την δύναμη που τελεί υπό αδιάκοπο,δημιουργικό πυρετό,τη δύναμη που ανατρέπει τις ίδιες τις προηγούμενες αποκαλύψεις τις, για να αποθεώσει νέα άγνωστα ως τώρα πρότυπα και αυτά με τη σειρά τους να ανατραπούν από άλλα.Κατά συνέπεια ο OscarWilde δίνει στην τέχνη τον ρόλο της ριζοσπαστικής, επαναστατικής δύναμης, της εξέλιξης που δεν αναχαιτίζεται,σχηματοποιώντας το τρέχον νόημα.

H ''συγγένεια" με τον Κροπότκιν 

 Η ιδεολογική συγγένεια του Wilde με τον Κροπότκιν ,τον "Άγιο της Αναρχίας" (όπως τον χαρακτήρισε ο Τζέημς Τζολ στο βιβλίο του,"Οι Αναρχικοί"),είναι εμφανέστατη στην  "Ψυχή του ανθρώπου..".Θα πρέπει άλλωστε να αναφερθεί πως ο Πιοτρ Κροπότκιν έζησε για μια περίοδο στην Αγγλία ,μετά τον εγκλεισμό του στο Πετερπαυλόυσκ της Πετρούπολης και στη Γαλλία οπού ήταν  πολιτικός κρατούμενος .Την περίοδο μάλιστα που έμεινε  ο Κροπότκιν στην Αγγλία (περίπου στα 1886) απέκτησε μεγάλη φήμη και οι απόψεις του έγιναν αντικείμενό θαυμασμού.Στους θαυμαστές του συγκαταλέγεται λοιπόν και ο Oscar Wilde που υιοθετεί την άποψη της μη βίαιης επανάστασης ("ο τόνος της ολοκλήρωσης είναι ένας τόνος γαλήνιος") σε αντιστοιχία με την άποψη του Κροπότκιν που προκρίνει τη θεωρία από τη βία θεωρώντας μια μπροσούρα πιο επαναστατική από ένα βίαιο ξέσπασμα (χωρίς να αποκηρύσσει τη χρήση βίας όμως σε ακραίες περιπτώσεις).Ανάλογη επιρροή του Ρώσου πρίγκηπα του αναρχοκομουνισμού στις απόψεις του Wilde βλέπουμε και στα όσα αναφέρει ο τελευταίο ς για το σωφρονιστικό σύστημα και την ανάγκη αλλαγής του (θέμα που συναντάμε και στην "Μπαλάντα των Φυλακών του Ρήντιγκ",έργο που ο Wilde έγραψε μετά την αποφυλάκιση του, το 1897).Η θετική στάση του συγγραφέα απέναντι στην τεχνολογική εξέλιξη είναι ένα άλλο σημείο επαφής με τον Κροπότκιν .Ο Oscar Wilde γοητευμένος από την αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου αιώνα π.Χ.,προβαίνει όμως και σε μια ρεαλιστική διαπίστωση : "είχαν δίκιο οι Έλληνες,ο πολιτισμός χρειάζεται σκλάβους " και τον ρόλο του σκλάβου στην ουτοπία του Wilde αναλαμβάνει η τεχνολογία που δεν θα πρέπει να βρίσκεται σε σχέση ανταγωνισμού με τον άνθρωπο άλλα να τον υπηρετεί.

 Εν Κατακλείδι

Ο Oscar Wilde της "Ψυχής του Ανθρώπου στο Σοσιαλισμό" παραμένει ο λογοτέχνης με την λεπταίσθητη προσέγγιση ,παρουσιάζει όμως και με τρόπο ξεκάθαρο χωρίς λογοτεχνικές μεταμφιέσεις και συμβολισμούς την πολιτική πλευρά του. Έχουμε να κάνουμε  με μια πολιτική άποψη ριζοσπαστική, ιδιαίτερα για την εποχή της που σίγουρα βάθυνε το ολέθριο ρήγμα ανάμεσα στον Ιρλανδό εστέτ και τις αντιλήψεις της βικτοριανής Αγγλίας , ρήγμα που κόστισε μάλλον και τη ζωή του Wilde.

Το έργο δεν στερείται βέβαια αδυναμιών και αντιφάσεων από άποψη συστηματικότητας και συνέπειας όπως για παράδειγμα  το πως θα επιτευχθεί η  κοινωνική συμβίωση ανάμεσα σε όντα αυτόνομα χωρίς να φτάσουμε στην πλήρη κοινωνική αποδόμηση ή οι αγκυλώσεις που δημιουργούν οι ελιτίστικες απόψεις  του πνεύματος του Wilde ,όπως η απαξίωση των χειρωνακτικών εργασιών. 

Παρόλα αυτά ο συγγραφέας του έργου έχει επίγνωση του ουτοπικού χαρακτήρα του ,μιλά όμως για την αναγκαιότητα του οράματος ως προϋπόθεσης βελτίωσης της ζωής μας ενώ δεν λείπουν και οι οξυδερκείς παρατηρήσεις όπως ,ότι  η δεδομένη χρήση της τεχνολογίας θα οδηγούσε στο φαινόμενο που αργότερα ονομάστηκε "τεχνολογική ανεργία" ή  η προειδοποίηση για την ανελευθερία που θα χαρακτήριζε μια παρέκβαση του σοσιαλισμού σε ένα βιομηχανοστρατιωτικό καθεστώς οικονομικής τυραννίας (όπως η κατοπινή Σοβιετική Ένωση). 

 Το μόνο σίγουρο είναι τελικά πως πάνω απ όλα πρόκειται για μια ιεράρχηση αξιών τις οποίες συχνά λησμονούμε και για ένα έργο που θέτει ως φιλοσοφική λίθο της αναζήτησης του την αρμονική ολοκλήρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας ,του μόνου πραγματικού κτήματος μας.

                                                       

                                                            


 

Ο Aναρχικός Κύριος Οscar Wilde (A')

   

                                           
                                 

  Ανάμεσα στα πολυάριθμα και σπουδαία έργα του εκκεντρικού Άγγλου λογοτέχνη υπάρχει ένα ,το οποίο χάρη  στο ιδιαίτερο θέμα του θα μπορούσε πολύ εύκολα να καταταχθεί στην κατηγορία των πολιτικών-φιλοσοφικών έργων με αξιώσεις, ειδικά ,κρινόμενο στα  πλαίσια της εποχής  που γράφτηκε (1890) .Πρόκειται για την "Ψυχή του Ανθρώπου στο Σοσιαλισμό",ένα έργο ιδιόμορφο σε σχέση με την υπόλοιπη συγγραφική παραγωγή του Wilde το οποίο μαρτυρά αφενός την ευρύτητα του πνεύματος του, αφετέρου τον έντονο κοινωνικό-πολιτικό προβληματισμό του,στοιχεία που συνυπάρχουν όμως πάντοτε με την πίστη του στο πολιτικό του όραμα.Η ιδιομορφία λοιπόν που προανέφερα συνίσταται ακριβώς στον μάλλον πολιτικό-φιλοσοφικό-κοινωνιολογικό χαρακτήρα της ''Ψυχής του Ανθρώπου στο Σοσιαλισμό" ,έργο το οποίο σε τελική ανάλυση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως το πολιτικό μανιφέστο του συγγραφέα ,ένα μανιφέστο της "Ατομικότητας" της  έννοιας που κυριαρχεί σε αυτό. 

       Το έργο ,γραμμένο στα τέλη του 19ου αιώνα είναι αντιπροσωπευτικό των ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής, επηρεασμένο όπως ολόκληρη η φιλοσοφική ,κοινωνιολογική και πολιτική σκέψη της περιόδου από τη θεωρία του Δαρβίνου ,με έντονη την επιρροή από τους θεωρητικούς της αναρχίας και κυρίως του Κροπότκιν και του Γκόντουιν  (δευτερευόντως) αλλά και μοιραία από τον Μαρξ (παρ΄ότι το θέμα της επιρροής των ιδεών του τελευταίου στην Αγγλία απαιτεί μια εξειδικευμένη προσέγγιση που σίγουρα δεν μπορεί να γίνει από το παρόν κείμενο).Πρόκειται ,άλλοις λόγοις ,για μια ιδιαίτερη συνεισφορά  στο πλούσιο ιδεολογικό μωσαϊκό της εποχής , ένα μωσαϊκό ιδεών που παραλλάσσουν από τον Κροπότκιν και τους αναρχικούς θεωρητικούς ως το Νίτσε και τους ακροδεξιούς ,ικανών  να αποτελέσουν το ιδεολογικό περίβλημα του πνευματικού και κάποτε επαναστατικού αναβρασμού της εποχής , της ανησυχίας για το μέλλον και της ανάγκης για αλλαγή.

       

     Η "Ατομικότητα"   

Βασική έννοια του έργου αυτού είναι η έννοια της "Ατομικότητας",μια έννοια που αντιπροσωπεύει για τον Wilde την ίδια την πραγμάτωση του ατόμου.Εμφανώς επηρεασμένος από τον Αριστοτέλη ,ο Wilde θεωρεί ως ολοκληρωμένο το άτομο εκείνο που καταφέρνει να καταστήσει τις εν δυνάμει ικανότητες και τα ανεκδήλωτα ταλέντα του,πραγματικές,εν ενεργεία ιδιότητες του. Η ''Ατομικότητα'' λοιπόν δεν συνιστά παρά το ιδανικό,την ολοκλήρωση του ανθρώπου.Η προσέγγιση λοιπόν του Wilde στο σοσιαλισμό δεν είναι παρά μια προσέγγιση μέσου προς σκοπό με την έννοια πως θέτοντας ως αποκλειστικό στόχο την ''Ατομικότητα" ο σοσιαλισμός αποτελεί μόνο το όχημα για την επίτευξη της πρώτης ,σε καμία περίπτωση τον αυτοσκοπό. Την άποψη αυτής της ''χρησιμοθηρικής" προσέγγισης στο σοσιαλισμό ενισχύει το γεγονός ότι τουλάχιστον μια φορά στο έργο του αναφέρει τις έννοιες κομμουνισμός και σοσιαλισμός χωρίς να τις διακρίνει , δηλαδή σαν έννοιες ταυτόσημες ,.πιθανότατα γιατί και ο ίδιος δεν θεωρούσε σημαντικό να προχωρήσει σε κάποιο διαχωρισμό των εννοιών μεταξύ τους ,αφού στη σκέψη του δεν αποτελούν παρά το "εργαλείο" για την επίτευξη του απώτερου στόχου.'Ο,τι ωστόσο καθιστά δυσχερή την επίτευξη της ολοκλήρωσης της ατομικότητας είναι οι σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες έτσι όπως αυτές εξυφαίνονται γύρω από την έννοια της ιδιοκτησίας αλλα΄και οι σχέσεις εξουσίασεως που η ιδιοκτησία τροφοδοτεί . Ο Wilde επικρίνει δριμύτατα την ιδιοκτησία αφού αυτή στέκει ως εμπόδιο ανάμεσα στον άνθρωπο και την καλλιέργεια των δυνατοτήτων του που θα οδηγήσει στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του.Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο πως η ιδιοκτησία δεν "ψέγεται" από τον Wilde μόνο γιατί δημιουργεί τις σχέσεις ανισότητας ανάμεσα στους έχοντες και τους μη έχοντες ή  γιατί τροφοδοτεί τις σχέσεις εξαρτήσεως και εξουσιάσεως, αλλά ,και κυρίως, γιατί αποσπά τόσο τον έχοντα και εξουσιαστή όσο και  τον μη έχοντα και εξουσιαζόμενο από αυτό που θα έπρεπε να είναι η η πρωταρχική επιδίωξη τους, δεσμεύοντας τον χρόνο ,την προσπάθεια και την ενεργητικότητα τους στη σώρευση του πλούτου και της δύναμης για τους μεν και στη απασχόληση με αταίριαστες για το πνεύμα, χειρωνακτικές εργασίες για τους δε.Μάλιστα οφείλουμε να παρατηρήσουμε πως όσον αφορά την τελευταία άποψη υπεισέρχεται στη σκέψη του Wilde ένα στοιχείο ελιτισμού μάλλον όχι άσχετο με την κοινωνική του θέση και σίγουρα όχι μακριά από τις παρόμοιες αντιλήψεις που συναντάμε στην αρχαιοελληνική γραμματεία και δη στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη που υιοθετούν μια μάλλον περιφρονητική στάση απέναντι στην χειρωνακτική εργασία....

                                                          
                                                     
 

H ιστορία στο μικροσκόπιο μιας δίκης /Υπόθεση Robert Brasillach μέρος β΄

   Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μετάφραση του άρθρου "Κilled for his words" που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Time Magazine στις 15 Μαΐου του 2000 από τον Richard Corliss

               

                  "Τα λόγια ενός συγγραφέα μπορούν να κεντρίσουν , είναι όμως φονικά όπλα ; Kαι αν όντως είναι , αξίζει να επιφέρουν τη νέμεση ;

                  Αυτά τα επίπονα , ενοχλητικά ερωτήματα αναφάνηκαν τον προηγούμενο μήνα (Απρίλιος 2000) όταν ο David Irving καταδικάστηκε για άρνηση του Ολοκαυτώματος.Περιδινίζονται δε με ακόμα μεγαλύτερη ένταση γύρω από τον Robert Brasillach , έναν χαρισματικό και πολυγραφότατο άνθρωπο των γραμμάτων .Μυθιστοριογράφος,ποιητής και θεατρικός συγγραφέας στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής του 1940-1944 .Ο Robert Brasillach , ως αρχισυντάκτης της φασιστικής εφημερίδας "je suis partout" (σε ελεύθερη μετάφραση "πανταχού παρών")  επιτέθηκε άγρια στους Δημοκράτες ,τους Κομμουνιστές ,τους Εβραίους και τους ξένους.Για μια εποχή ήταν ο πλέον αξιοζήλευτος άλλα και διασυρμένος Γάλλος συγγραφέας.

                 Αργότερα το καλοκαίρι του 1944 , οι Ναζί εγκατέλειψαν το Παρίσι στις αντιστασιακές δυνάμεις με ηγέτη τον Charles De Gaulle , η απελευθερωτική κυβέρνηση ξεκίνησε γρήγορα να τιμωρεί αυτούς που κατηγορήθηκαν για συνεργασία με τους  Γερμανούς.Σε 4 μήνες τα δικαστήρια καταδίκασαν 6,763 άτομα σε θάνατο,1,500 εκτελέστηκαν .Ο Brasillach κατηγορήθηκε ως πράκτορας του εχθρού και παρά το αίτημα επιείκειας που υπογράφηκε από τους Albert Camus,Francois Mauriac,Jean Anouih , Jean - Louis Barrault και  Arthur Honegger , ο Brasillach βρέθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα , στις 6 Φεβρουαρίου του 1945.Ο μοναδικός διακεκριμένος συγγραφέας που πλήρωσε με τη ζωή του για ό,τι έγραψε.Έτσι λοιπόν μετατράπηκε σε μάρτυρα της ακροδεξιάς ,σε έναν ήρωα για πολιτικούς όπως ο Jean Marie Le Pen . H ιστορικός Αlice Kaplan αποκαλεί τον Brasillach "James Dean του φασισμού", στο βιβλίο της "Τhe Collaborator : The Trial and Execution of Robert Brasillach", η Κaplan , Αγγλίδα καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Duke, διεξήγε την επιμελέστερη και πλέον ολοκληρωμένη έρευνα αυτού του περίπλοκου δράματος . Πρόκειται για την παραβολή ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε πόλεμο με τον καλύτερο εαυτό του αλλά και ενός έθνους που επιθυμεί διακαώς να κατευνάσει την ανησυχία που του προκαλεί η συμβίωση με τον εχθρό και που δεν θα θεωρούσε καμία άλλη ποινή πιο πρέπουσα για έναν συνεργάτη των Ναζί , πέραν του θανάτου.

               Ο Brasillach γεννήθηκε το 1909 , ήταν γιος ενός Γάλλου υπολοχαγού  ο οποίος σκοτώθηκε σε μάχη στο Μαρόκο όταν ο Robert ήταν 5 ετών . Μετά την αποφοίτηση του από την Εcole Normale Superieure του Παρισιού (πρόκειται για υψηλού επιπέδου σπουδές), συνέγραψε διάφορα γνωστά μυθιστορήματα καθώς και το "L' Histoire du Cinema" ("Η Ιστορία του Κινηματογράφου",1935), μαζί με τον σύζυγο της αδερφής του,Μaurice Bardeche και το οποίο αποτελεί  την πρώτη σημαντική  έρευνα για το σινεμά.

             Υπήρξε επίσης κριτικός λογοτεχνίας ,περιβόητος για τα εμπρηστικά σχόλια του και τις προσβολές που εκτόξευε εναντίον γηραιότερων συγγραφέων.

            Στο Παρίσι της δεκαετίας του '30 οι συγγραφείς έπρεπε να επιλέξουν (πολιτική) παράταξη και ο Brasillach επέλεξε την άκρα δεξιά .Ωστόσο το φασιστικό αποτύπωμα στον Robert Brasillach δεν ήταν αναλυτικό ούτε αληθινά πολιτικό αλλά είχε περισσότερο μια ρομαντική,σχεδόν ανεπαίσθητη υφή.Μπορούσε να διακηρύξει πως "ο φασισμός είναι αντισημιτικός" και όμως να γράψει θερμά σχόλια γα τον Chaplin,τον Proust και τον Yehudi Menuhin. Ποτέ δεν συνταίριαξε  την αγάπη του για την Γαλλία με τον ζήλο του για το Reich . Πώς μπορεί κάποιος να είναι ταυτόχρονα Γάλλος εθνικιστής και χειροκροτητής του κατακτητή ; Η ήπια τάση του Brasillach έχασε τη μάχη από μια πιο ακραία ομάδα της εφημερίδας "Je suis Partout" και ο ίδιος παραιτήθηκε. Παρ' όλα αυτά θα έγραφε ακόμη : ΄΄Έχω εμπιστοσύνη στη Wehrmacht και στον πατριωτισμό του Αδόλφου΄΄

           Η δίκη του Brasillach όπως αναπαραστάθηκε από την Kaplan διαχέεται από το δράμα και τη βαρύτητα των αντίστοιχων δικών του Dreyfus ή της Jeanne D' Arc.Ο συγγραφέας ήταν μετρημένος και έξοχος στην υπεράσπιση του ,εξηγώντας πως ήταν πατριώτης , πιστός στη Συνταγματική Κυβέρνηση του Vichy (την κατοχική δηλαδή κυβέρνηση) . Όμως ο πραγματικός πρωταγωνιστής ήταν ο κατήγορος  Marcel Reboul. Κατακεραύνωσε τον Brasillach με κάποιες από τις πιο υπερβολικές απόψεις που είχε εκφράσει ο δεύτερος : ότι οι εβραϊκές οικογένειες θα πρέπει να εκτοπισθούν "σε μπλόκ" και ότι η προ Vichy δημοκρατία ήταν "μια γριά συφιλιδική πόρνη με τις σαρακοφαγωμένες της πληγές και τη γονόρροια της".Συνέδεσε δε την αγάπη του Brasillach για τους Γερμανούς με μία σφαγή 600 χωρικών από τις δυνάμεις των SS. Επίσης ο Μarcel Reboul  κατηγόρησε τον συγγραφέα ,ο οποίος ήταν ύποπτος για ομοφυλοφιλία , ώς έχοντα σεξουαλικές σχέσεις με τον εχθρό .Καθώς ο Brasillach είχε βρει στήριγμα στην καχυποψία των Γάλλων για τους Εβραίους , ο Reboul στηρίχθηκε στην απέχθεια των ενόρκων για τους ομοφυλόφιλους .

          Ο Brasillach όποια και αν ήταν τα εγκλήματα του , δεν είχε καμιά τύχη .Ο δικαστής του είχε υπηρετήσει το καθεστώς του Vichy και ίσως να πίστευε πως καταδικάζοντας τον Brasillach απαλλάσσει τον εαυτό του, οι ένορκοι ήταν βετεράνοι της αντιστάσεως την οποία τόσο έντονα είχε καταγγείλει ο συγγραφέας ,διασκέπτηκαν για 25 λεπτά . Καθώς η καταδίκη του  Brasillach εκφωνούνταν οι υποστηρικτές του αντέδρασαν με οργή , ωστόσο ο κατηγορούμενος φώναξε : "Είναι τιμή μου!". Ο  De Gaulle εξέτασε το αίτημα για επιείκεια , υποστήριξε όμως την καταδίκη του . Αργότερα έγραψε : "Στη λογοτεχνία όπως και σε όλα , το ταλέντο προσδίδει ευθύνη" Άν ο Brasillach λιγότερο ειδήμων στην ολέθρια τέχνη του θα είχε σωθεί."

                                           .........................................................

               "'Eνοχος με βάση ποιού το  δίκαιο; Οι εξαγνιστικές δίκες μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς παρείχαν αυτοσχέδια δικαιοσύνη , ιδιότροπα απονεμημένη.Ο Brasillach εκτελέστηκε ενώ ο αρχηγός της αστυνομίας του Παρισιού , ο οποίος υπήρξε ο "εγκέφαλος" της συγκέντρωσης των Γαλλοεβραίων καταδικάστηκε μόλις σε δύο χρόνια φυλάκιση με αναστολή.

              Μπορεί κανείς να σταθεί με μίσος ή συμπόνια απέναντι στον Brasillach .Αν ωστόσο τον καταδικάσουμε θα πρέπει επίσης να αναρωτηθούμε για τα κίνητρα μιας εκδικητικής Γαλλίας .Ένας συγγραφέας που χάνει την ψυχή του δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο ένα έθνος που χάνει την διαύγεια του"                

Η ιστορία στο ΄΄μικροσκόπιο" μιας δίκης / Υπόθεση Brasillach, μέρος α

          Όποια και αν είναι η στάση που έχει κανείς απέναντι στην ιστορία ,είτε την αντιμετωπίζει ως θέμα μεμονωμένων ατόμων με εξαιρετικές ιδιότητες , των ηρώων ,είτε ως θέμα μαζών και ως τον αχό  της πάλης των τάξεων (Μαρξ),αντιμετωπίζει την ιστορία ως μια διαδικασία χωρίς υποκείμενο (Αλτουσέρ) ακόμα και αν  κάποιος συμμεριζόταν την σκέψη του Ουμπέρ Μοντεγιέ θεωρώντας το ιστορικό γεγονός  ως μια "έκκριση του ιστορικού" που αδυνατεί να την αναλύσει ή φοβόταν την ιστορία και "βιαζόταν" να την τελειώσει (Φουκογιάμα) ,δεν μπορεί πάρα να σταθεί με ενδιαφέρον μπροστά στις "εργαστηριακές συνθήκες" που του παρέχει μια δίκη προκειμένου να παρατηρήσει με έναν ενδελεχή και συστηματικό τρόπο τις δυνάμεις εκείνες που εν τέλει διαμορφώνουν την ιστορία.

          Είναι κkkkυριολεκτικά αμέτρητες οι φορές που, σε κρίσιμες στιγμές, αυτές που ονομάζουμε ιστορικές ,είδαμε τα δικαστήρια όλης της οικουμένης να ανυψώνονται στο αρχαιοπρεπέστατο θέατρο της παγκόσμιας ιστορίας.Μια "ιστορική" δίκη δεν καθίσταται "ιστορική" μόνο εκ του αποτελέσματος της και των εξωτερικοτήτων του (δηλαδή των επιδράσεων του ,κοινωνικών,οικονομικών πολιτικών και άλλων) .Η "ιστορική"¨δίκη είναι και μια ανάγλυφη αποτύπωση των ηθικοδικαϊκών αντιλήψεων της εποχής της και ένας χάρτης κοινωνικός που με την ορθή (και επίπονη) ανάγνωση του μας προσφέρει την ίδια την ιστορική διαδικασία που την "γέννησε", συνοψισμένη.Όλα αυτά βέβαια προσφέρονται στα πλαίσια των δικών που αποκαλούμε ιστορικές με έναν πιο εύληπτο τρόπο στον παρατηρητή τους ακριβώς χάρη σ' ένα minimum έστω ορθολογικής οργάνωσης και μίας έστω υποτυπώδους δικονομικής διαδικασίας. 

      Έχει ακόμα σημασία να μελετήσουμε τη στιγμή εκείνη που οι συντελεστές μιας τέτοιας δίκης ανάγονται σε αρχετυπικές μορφές ενός διαρκώς επαναλαμβανόμενου αρχαίου δράματος με παρόμοιους  σχεδόν πάντα θεματικούς άξονες : την καταδίκη μιας ολόκληρης περιόδου, την επιβολή του νικητή στον ηττημένο με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο μέσο, το βιαστικό κλείσιμο ενός κεφαλαίου της ιστορίας που προκαλεί αμηχανία...

       Έτσι λοιπόν στα πλαίσια μιας δίκης ιστορικά βαρύνουσας βλέπουμε τους συντελεστές της να δρουν ανυποψίαστοι για τις βουλές της ίδιας της ιστορίας,δείχνοντας κάποτε τη σύνεση και τον ηρωισμό της Αντιγόνης απέναντι στο δίκαιο του ισχυρού  Κρέοντα και άλλοτε ξυπνώντας από τη θεϊκή μάνητα που κατέλαβε τον Μαινόμενο Ηρακλή για να διαπιστώσει πως η ανεξέλεγκτη δύναμη του στάθηκε η αιτία να σφαγιάσει πάνω στη μανία του, γυναίκα και παιδιά και να γκρεμίσει το ίδιο του το σπίτι.

   Επιλέγω λοιπόν να παραθέσω την δικαστική ιστορία του ταλαντούχου Γάλλου λογοτέχνη Robert Brasillach, ενός "περιφερειακού" προσώπου της ιστορίας,από αυτά για τα οποία δεν θα βρει κανείς και τόσες αναφορές στις συνήθεις ιστορικές επισκοπήσεις και  που όμως ανυψώθηκαν μέσα από την ομίχλη που επέβαλε για αυτούς η ιστορία ,στο επίπεδο του μάρτυρα εμπνέοντας το μύθο, ενσαρκώνοντας (δίκαια ή όχι )στα μάτια πολλών υποστηρικτών τους το ιδανικό του ανθρώπου που πεθαίνει για τις ιδέες του . Ειναι άλλωστε η αφαιρετικότητα με την οποία αντιμετωπίζουν οι επίσημες εκδοχές της ιστορίας τις μορφές αυτές αποδίδοντας τους όμως μια αινιγματική γοητεία που έλκει ποιητές σαν τον Καβάφη να γράψουν και να συμπληρώσουν την ίδια την ιστορία με τους ιδανικούς "Καισαρίωνες" τους.       

                                             

                                                A, να, ήρθες συ με την αόριστη
                                                γοητεία σου. Στην ιστορία λίγες
                                               γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα,
                                                κ’ έτσι πιο ελεύθερα σ’ έπλασα μες στον νου μου.
                                                Σ’ έπλασα ωραίο κ’ αισθηματικό.

                                                                                     Κ.Π. Καβάφη , "Καισαρίων"