Ποιός θυμάται τον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο ;/ο ξεχασμένος Έλληνας "Χέγκελ "

                                                         

Πριν λίγα χρόνια ,όταν κατοικούσα στη Θεσσαλονίκη όντας φοιτητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου  διασταυρώθηκα με το ομολογουμένως ιδιαίτερο και κατά κάποιο τρόπο μυστηριώδες,αρχαιοπρεπές ονοματεπώνυμο "Αβροτέλης Ελευθερόπουλος".Ήταν στα πλαίσια μιας κοινωνιολογικής μελέτης που η αναφορά στο όνομα αυτό μου κέντρισε την προσοχή ,θέλησα να μάθω περισσότερα για αυτόν και βρήκα μόνο λίγα αλλά σπουδαία   ,οι έστω και λίγες όμως επιγραμματικά διατυπωμένες πληροφορίες είναι ικανές να φωτίσουν το περίγραμμα ενός σημαντικότατου Έλληνα επιστήμονα και μιας  ηθικής που μοιάζει τόσο μακρινή και ξένη σε σχέση με την υστερία για υστεροφημία  που διακατέχει δυστυχώς πολλούς από τους "ταγούς" της ελληνικής ακαδημαϊκής ζωής (ειδικά στους τομείς των κοινωνικών  επιστημών).

 Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος  γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα το 1873 ,στην Κωνσταντινούπολη. Φοίτησε στη Μεγάλη Του Γένους Σχολή ενώ σε μικρή ηλικία υπέστη μεγάλα δεινά όπως ο θάνατος και των δύο γονέων του αλλά και oι αναγκαστικές εκτοπίσεις από τους Τούρκους στην Καππαδοκία (άλλο ένα παράδειγμα "συνωστισμού"!).Οι σπουδές στη φιλοσοφία που ακολούθησαν στη Λειψία (1892-1896) ήταν η αρχή μιας λαμπρής επιστημονικής πορείας η οποία τον οδήγησε στην αναγόρευση του ως καθηγητή της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης (1914).Αυτή η περίοδος της διδασκαλίας του Ελευθερόπουλου στη Ζυρίχη είναι φαίνεται καταλυτική για την σφυρηλάτηση του κοινωνιολογικού του συστήματος που τον έκανε γνωστό στον ευρωπαϊκό επιστημονικό κόσμο και βρήκε πολέμιο του τον σοσιαλ-σοβινιστή Πλεχάνοφ.Στο ακροατήριο του στη Ζυρίχη (όταν ακόμα είχε τη θέση του υφηγητή  ,το 1903) συγκαταλέγονται "μαθητές" όπως ο Λένιν και ο Μουσολίνι ! 

Η διαπρεπής πορεία του" Έλληνα Χέγκελ" συνεχίστηκε στην Ελλάδα όπου και δίδαξε για οκτώ χρόνια περίπου (1930-1938) στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.Ο Ελευθερόπουλος υπήρξε ο πρώτος καθηγητής κοινωνιολογίας  στην Ελλάδα Πιο συγκεκριμένα η πρώτη έδρα κοινωνιολογίας στην Ελλάδα δημιουργήθηκε με την τεράστια επιστημονική συμβολή του στο τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και υπήρξε ο ίδιος ο πρώτος που δίδαξε σε αυτή .Το ακαδημαϊκό έτος 1937-1938 αναδείχτηκε σε πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου ,ένα επεισόδιο όμως με το μεταξικό καθεστώς οδήγησε στην απόλυση του.Το επεισόδιο παρατίθεται ως εξής :

"Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος έπρεπε να εκφωνήσει κατά τα καθιερωμένα τον πανηγυρικό της ημέρας στις 26 Οκτωβρίου που γιόρταζε η Θεσσαλονίκη την απελευθέρωσή της, παρουσία του βασιλιά Γεωργίου του Β΄. (…) Την παραμονή το βράδυ ο υπουργός – γενικός διοικητής Μακεδονίας, ο διαβόητος Γεώργιος Κυρίμης, έστειλε άνθρωπό του στον πρύτανη και του ζήτησε τον λόγο για να τον διαβάσει. Ο Ελευθερόπουλος έδωσε ένα αντίγραφο. Την άλλη μέρα το πρωί του το επέστρεψαν “διορθωμένο”! Ο Κυρίμης τον λογόκρινε! Έσβησε ό,τι δεν του άρεσε και πρόσθεσε τα δικά του. (…) Σε μια κατάμεστη αίθουσα τελετών -στην πρώτη σειρά ο Γεώργιος, πίσω η ακολουθία του, υπουργοί- και ο Κυρίμης -πρεσβευτές, πρόξενοι, οι αρχές της πόλεως, καθηγητές και άλλοι- ο Ελευθερόπουλος ανέβηκε στο βήμα και είπε: “Μεγαλειότατε, έχω εις χείρας μου δύο λόγους: Έναν του κυρίου Κυρίμη και έναν δικό μου. Ποιον θέλετε να σας αναγνώσω;” Αμήχανος για λίγο ο Γεώργιος απάντησε: “Μα φυσικά τον ιδικόν σας”. Άφησε παράμερα το λογοκριμένο αντίγραφο ο Ελευθερόπουλος και άρχισε να διαβάζει τον πανηγυρικό του. Όταν ανέφερε το όνομα του Βενιζέλου, εκφράζοντας την εθνική ευγνωμοσύνη για τη βαλκανική πολιτική του, ένας στρατηγός από το ακροατήριο φώναξε: “το κτήνος”! Ο Γεώργιος ιδιαιτέρως του είπε πως καλά έκανε που μνημόνευσε και τον Βενιζέλο. (…)  Οι καθηγητές του είπαν -ιδιαιτέρως βέβαια- πως έσωσε την τιμή και το γόητρο του πανεπιστημίου. (Στις 8/12/1937 ο Α. Ελευθερόπουλος παύθηκε από καθηγητής. Δεν επανήλθε στο πανεπιστήμιο)." 

(του Βίκτορα Νέτα  “ΠΩΣ Ο ΑΒΡ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΥΛΟΣ “ΕΣΩΣΕ” ΤΟ “ΓΟΗΤΡΟΝ” ΚΑΙ ΤΗΝ “ΤΙΜΗΝ” ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ” (Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 1/8/1993) από το βιβλίο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ “ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ (1926-1973)” Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS )

Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος πέθανε το 1963 στην Αθήνα.Το ερώτημα  όμως είναι ποιός πράγματι θυμάται τον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο; Ψάχνοντας στη βιβλιοθήκη της Νομικής του Αριστοτελείου ανακάλυψα πως δεν υπήρχε ούτε ένα αντίτυπο των έργων του ενώ στις υπόλοιπες σχολές φαινόταν να υπάρχει μόνο ένα έργο του και αυτό μη διαθέσιμο (βέβαια τέτοιες ελλείψεις δεν μας προβληματίζουν όταν οι σχολές είναι κλειστές  απαλλάσσονας μας  από αυτού του είδους τις αναζητήσεις)ενώ δύσκολα μάλλον θα βρεί κανείς το έργο του έστω και σε παλαιοβιβλιοπωλεία .Για δε τις σχολές κοινωνιολογίας στην Ελλάδα θα ήταν ουτοπικό να αναμένουμε έστω την παραμικρή αναφορά στον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο μέσα στη γενικότερη μαρξιστική και πάντως ξενομανή παραζάλη τους (άλλο είναι το ζήτημα του εκπεσμού και της απαξίωσης της κοινωνιολογικής επιστήμης στη χώρα μας).Ίσως να θυμόμασταν κάτι από τον Ελευθερόπουλο αν δεν είχε υπάρξει στη ζωή του «πραγματιστής και μονιστής» (Δ.Εμμ.Καλιτσουνάκης) υπερήφανος και ασυμβίβαστος ή αν είχε ακολουθήσει πολιτική σταδιοδρομία όπως οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου και Παναγιώτης Κανελλόπουλος (διαπρεπείς όχι μόνο ως πολιτικοί αλλά και ως κοινωνιολόγοι).